top of page
Sut i ddod o hyd i ni
William Williams, Pantycelyn
Mae'n bosibl na fyddai unrhyw un sy'n clywed y canu swynol mewn gemau rygbi neu a welodd briodas ddiweddar Dug a Duges Caergrawnt wedi sylweddoli eu bod yn gwrando ar ychydig o hanes Llanymddyfri. Ysgrifennwyd 'Bara Nefoedd' ("Guide Me Oh thou Great Jehovah"), hoff briodasau brenhinol a therasau rygbi Cymru fel ei gilydd, gan William Williams o Bantycelyn. Yr oedd Williams Pantycelyn ynghyd a Howell Harris a Daniel Rowlands, yn un o arweinwyr y mudiad Methodistaidd Cymreig. Yn bregethwr pwerus a dylanwadol cyhoeddodd dros 90 o gyfrolau o waith ac ef oedd emynydd enwocaf Cymru. Yr hyn sy'n llai adnabyddus yw ei fod hefyd yn fasnachwr te er mwyn cefnogi ei deithiau pregethu! Fe'i cofir yn Llanymddyfri, yng nghapel Coffa Pantycelyn ar y Stryd Fawr a hefyd wrth ei feddrod yn eglwys Llanfair-ar-y-Bryn ar gyrion gogleddol y dref. Mae ei ddisgynyddion yn dal i ffermio ar fferm Pantycelyn 5km i'r dwyrain o Lanymddyfri ac mae modd ymweld.
Llywelyn ap Gruffudd Fychan
Roedd Llywelyn ap Gruffydd Fychan o Gaeo (c. 1341–1401) yn dirfeddiannwr cyfoethog o Sir Gaerfyrddin a ddienyddiwyd yn Llanymddyfri gan Harri IV o Loegr fel cosb am ei gefnogaeth i wrthryfel Cymreig Owain Glyndŵr. Hyd yn ddiweddar, nid oedd Llewelyn yn adnabyddus hyd yn oed yn ei fro enedigol, ond mae wedi dod yn enwog fel "Welsh Braveheart" ar ôl ymgyrch i godi cofeb iddo yn Llanymddyfri. Credyd delwedd: ffotograffiaeth Anthony Pease
Ficer Prichard
Yn yr 16eg ganrif roedd Vicar Prichard's i'w ganfod yn aml yn y dafarn yn hytrach na'r pulpud. Newidiodd hyn ar ôl i anifail anwes y tafarnwr feddwi. Pan wrthododd yr afr ailadrodd y profiad, sylweddolodd fod gan yr anifail fwy o ddoethineb nag ef. O'r diwrnod hwnnw daeth yn fodel o sobrwydd ac yn un o hoelion wyth y mudiad Piwritanaidd. Fe'i cofir yn awr fel offeiriad plwyf rhagorol ac am ei weithiau 'Canwyll y Cymry' a phenillion ar grefydd a moesoldeb. Mae wedi'i gladdu yn eglwys Llandingat o'r 14eg ganrif, nepell o ganol y dref. Ficer Prichard a'r Afr Ronald A. Chapman (1928–1982)
© Anthony Pease
bottom of page